Document Type : Research Paper
Authors
1 Assistant professor, Department of Psychology, Faculty of Humanities, Non-profit Higher Education Institute of Faizol-Islam, Khomeinishahr, Iran.
2 Assistant professor, Department of Psychology, Faculty of Economy And Management, Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz, Iran
3 Assistant professor, Department of Religion, Faculty of Humanities, Islamic Azad University, Khomeinishahr branch, Khomeinishahr, Iran
4 M.A. Department of Psychology, Faculty of Humanities, Islamic Azad University, Khomeinishahr branch, Khomeinishahr, Iran
Abstract
Keywords
نشاط و شادمانی، یکی از مهم‌ترین نیازهای روانی بشر است که به دلیل تأثیرات عمدۀ آن بر شکل‌گیری شخصیت آدمی و مجموعۀ زندگی انسان، همواره ذهن انسان را به خود مشغول کرده است. شادی، صرف‌نظر از چگونگی به دست آوردن آن، سلامتی جسمانی را بهبود می‌بخشد. افراد شاد احساس امنیت بیشتری می‌کنند، آسان‌تر تصمیم می‌گیرند، دارای روحیۀ مشارکتی بیشتری‌اند و نسبت به کسانی که با آنان زندگی می‌کنند، احساس رضایت بیشتری می‌کنند (رشیدی‌کوچی، نجفی و محمدی‌فر، 1395)؛ بنابراین شادکامی نه‌تنها هدفی ارزشمند است، بر دیگر جنبه‌های مهم زندگی نیز تأثیر می‌گذارد (داینر و ریان، 2009).
رابطۀ بین منبع کنترل درونی و شادکامی در پژوهش‌های متعددی گزارش شده است (برای مثال: فهیم، قهرمانلو، فولادیان و ظهوریان، 2012؛ خشنود، شایان، بابایی‌امیری و عاشوری، 1394). مفهوم منبع کنترل، در چارچوب نظریۀ راتر ارائه شده است. راتر در بیان مفهوم منبع کنترل، به دو بعد درونی و بیرونی اشاره دارد. منبع کنترل به میزان اعتقاد فرد دربارۀ کسب پاداش با کوشش شخصی اطلاق می‌شود. افراد برخوردار از منبع کنترل درونی، بر این باورند که ادارۀ سرنوشت آنها در دست خودشان است. افراد برخوردار از منبع کنترل بیرونی، بر این باورند که سرنوشتشان در دست دیگران است (سهرابی و جوانبخش، 1388). افراد دارای منبع کنترل درونی معتقدند بر شرایط خود کاملاً کنترل دارند و مطابق با آن رفتار می‌کنند. این افراد کمتر پذیرای تلاش‌های دیگران برای تأثیرگذاشتن بر آنها هستند، به مهارت‌های خود اهمیت زیادی می‌دهند و نسبت به نشانه‌های محیطی که برای هدایت‌کردن رفتار استفاده می‌کنند، هوشیارترند. آنها از اضطراب کمتر و عزت نفس بالاتر خبر می‌دهند، در قبال اعمالشان مسئول‌ترند و از سلامت روانی و جسمانی بیشتری برخوردارند (مشکی و اشتریان، 2010). برعکس، افراد دارای منبع کنترل بیرونی، رویدادهای مثبت یا منفی را پیامد رفتار خود نمی‌دانند، بلکه آن را به شانس، سرنوشت، نفوذ افراد قدرتمند و عوامل محیطی ناشناختۀ مهارنشدنی نسبت می‌دهند؛ درنتیجه، بر این باورند که برون‌دادهای بد یا خوب با رفتار خود آنها ارتباط نداشته و از کنترل آنها خارج‌اند. افراد دارای منبع کنترل درونی به دلیل شیوۀ خاصی که برای نگریستن به تجربه‌هایشان انتخاب کرده‌اند، شادکامی بیشتری را تجربه می‌کنند (راتر، 1966).
امیدواری نیز از عوامل مؤثر بر شادکامی به شمار می‌رود (ساریکام، 2015؛ سپهریان آذر، محمدی، بدلپور و نوروززاده، 1395؛ اسنایدر، 2002) و با سطوح پایین افسردگی همراه است (چانگ، یو و هرش، 2013). امیدواری داشتنِ باور به نتیجۀ مثبت اتفاق‌ها یا شرایط در زندگی است. امید احساسی است دربارۀ اینکه می‌توانیم آنچه را می‌خواهیم، داشته باشیم یا اینکه یک اتفاق، بهترین نتیجه را برای ما خواهد داشت (کرمانی، خداپناهی و حیدری، 1390). افراد امیدوار هیجان‌های منفی کمتری را گزارش می‌کنند (فاران، هرت و پوپوویچ، 1995) و با استفادۀ بیشتر از کمک دیگران، حمایت اجتماعی بالاتری را نیز تجربه می‌کنند (مارکوس، پیزریبرو و لوپز، 2011). پژوهش‌های انجام‌شده نشان می‌دهند امیدواری با منبع کنترل درونی نیز رابطۀ مستقیمی دارد (فارن، فیتزپاتریک و بوشفیلد، 2008؛ مونز، بردی و براون، 2017).
خوشبینی نیز می‌تواند بر شادکامی تأثیرگذار باشد (وانگ و لیم، 2009). در تبیین اهمیت خوشبینی می‌توان گفت این عامل نقش مهمی در سازگاری با رویدادهای تنش‌زای زندگی دارد. افراد خوشبین سعی
|
می‌کنند عواطف مثبت، شور و اشتیاق و معنا را در زندگی خود تقویت کنند؛ تمامی این عوامل بر احساس رضایت از زندگی و شادکامی اثر دارند (کیانزاد، کجباف و فیاضی، 2016). زمانی که افراد خوشبین دست به انجام کارهای تازه می‌زنند، بیشتر انتظار دارند موفق شوند و به همین دلیل موفق‌تر، سالم‌تر و شادترند (میرز، 1995)؛ حتی در شرایط سخت نیز خوشبینی با سطوح بالاتر شادکامی در ارتباط است (ورونز، کاستیگلیونی، تومبولانی و سعید، 2011). ضمن اینکه براساس پژوهش‌های انجام‌شده، آموزش خوشبینی می‌تواند شادکامی را افزایش دهد (ارجمندنیا، وطنی و حسن‌زاده، 1395). خوشبینی باعث افزایش امیدواری[1] در زندگی نیز می‌شود (ماتیو، دانینگ، کواتس و ولان، 2014) و به نظر می‌رسد از این طریق نیز بتواند بر شادکامی افراد مؤثر واقع |
|
شود (یوسف و لوتانز، 2007). نتایج پژوهش‌های انجام‌شده نشان می‌دهند منبع کنترل درونی علاوه بر شادکامی، با خوشبینی (گروبربالدینی، یی، اندرسون و شولمن، 2009) نیز در ارتباط است؛ بنابراین، با توجه به ارتباط منبع کنترل با خوشبینی و امیدواری، به نظر می‌رسد منبع کنترل بتواند علاوه بر اثرگذاری مستقیم بر شادکامی، ازطریق خوشبینی و امیدواری نیز بر شادکامی افراد تأثیر بگذارد؛ بنابراین، پژوهش حاضر درصدد بررسی و آزمون مدل میانجیگر خوشبینی و امیدواری در ارتباط بین منبع کنترل و احساس شادکامی است تا به این سؤال پاسخ دهد که آیا خوشبینی و امیدواری می‌توانند در رابطۀ بین منبع کنترل و شادکامی نقش واسطه‌ای داشته باشند. شکل 1 مدل مفهومی پژوهش را نشان می‌دهد.
|
شکل 1. مدل مفهومی پژوهش
|
روش روش پژوهش، جامعۀ آماری و نمونه:طرح پژوهش حاضر، همبستگی بود که درصدد بررسی هم‌زمان روابط بین متغیرهای پژوهش در قالب یک مدل است.جامعۀ آماری پژوهش تمامی دانشجویان در حال تحصیل در سال تحصیلی 1397-1396 در یکی از مؤسسات آموزش عالی غیرانتفاعی بود که |
|
تعداد 377 نفر از آنها به روش نمونه‌گیری دردسترس انتخاب شدند. کلاین[2] (2015) بیان می‌کند در معادلات ساختاری باید برای هر پارامتر مدل بین 10 تا 50 نمونه گرفته شود؛ با توجه به اینکه مدل پژوهش دارای 11 پارامتر است، تعداد 35 نفر به‌ازای هر پارامتر در نظر گرفته شدند (میانه بازه) و 385 پرسشنامه توزیع شد که با حذف پرسشنامه‌های مخدوش، تعداد نمونه به 377 نفر رسید. |
ابزار سنجش: مقیاس منبع کنترل راتر (LOCS)[3]: این پرسشنامه برای سنجش انتظارات افراد دربارۀ منبع کنترل تدوین شده است و دارای ۲۹ مادۀ دوگزینه‌ای است. از آزمودنی خواسته می‌شود بین هر جفت سؤال یک ماده، یکی را انتخاب کند و علامت بزند. هر یک از سؤالات نمره 0 یا یک تعلق می‌گیرد و نمرۀ بالا و پایین در این مقیاس به‌ترتیب نشان‌دهندۀ منبع کنترل بیرونی و درونی‌اند. آزمودنی‌هایی که نمرۀ 9 یا بیشتر بگیرند، منبع کنترل بیرونی و افرادی که نمرۀ کمتر از 9 بگیرند، منبع کنترل درونی خواهند داشت. ویژگی‌های روانسنجی این پرسشنامه در مطالعات متعدد مطلوب گزارش شده‌اند (سهرابی و جوانبخش، 1388). آلفای کرونباخ این پرسشنامه در پژوهش حاضر 91/0 به دست آمد.
پرسشنامۀ شادکامی آکسفورد (OHQ)[4]: آزمون شادکامی آکسفورد دارای 29 ماده است و میزان شادکامی فردی را می‌سنجد. آرگایل (2001)، این آزمون را در سال 1989 و براساس پرسشنامۀ افسردگی بک ساخت. 21 عبارت از عبارات این پرسشنامه از سیاهۀ افسردگی بک، گرفته و معکوس شده و یازده پرسش به آن اضافه شده است تا سایر جنبه‌های سلامت ذهنی را پوشش دهد. این آزمون شامل 29 گویه است که به هر یک نمره‌ای بین 0 تا 3 تعلق می‌گیرد. نمرۀ مجموع این آزمون بین 0 تا 87 است و نمرۀ بالاتر به معنای سطوح بالاتر شادکامی است. علی‌پور و نوربالا (1378) روایی و پایایی پرسشنامه را به روش‌های تحلیل عاملی، بازآزمایی، همسانی درونی و دونیمه‌کردن، مناسب گزارش کرده‌اند. در پژوهش حاضر، پایایی این پرسشنامه به روش همسانی درونی محاسبه شد و آلفای کرونباخ آن 89/0 به دست آمد.
پرسشنامۀ امید به زندگی (ُSHS)[5]: اسنایدر و همکاران (۱۹۹۱)، پرسشنامۀ امیدواری را تهیه کرد که دارای ۱۲ سؤال بوده و هدف آن ارزیابی میزان امید به زندگی در افراد است. شیوۀ نمره‌گذاری آن براساس طیف لیکرت ۵ گزینه‌ای است. برایانت و سونگروس (2004) همسانی درونی کل آزمون را 79/0 تا 71/0 به دست آورده‌اند. در ایران نیز در مطالعات متعدد، ویژگی‌های روانسنجی این پرسشنامه مطلوب گزارش شده‌اند (بیجاری، قنبری و آقامحمدیان، 1388؛ قاسمی، عابدی و باغبان، 1396). آلفای کرونباخ این ابزار در پژوهش حاضر نیز 79/0 به دست آمد.
پرسشنامۀ خوشبینی[6] (LOT): شی‌یر و کارور (۱۹۸۵) برای ارزیابی خوشبینی سرشتی، از آزمون جهت‌گیری زندگی خود، گزارش خلاصه‌ای، تدوین و بعدها دربارۀ آن تجدیدنظر کرده‌اند. نسخۀ تجدیدنظرشدۀ آزمون جهت‌گیری زندگی از آزمون اصلی خلاصه‌تر است (شامل ۶ ماده، ۳ ماده، نشان‌دهندۀ تلقی خوش‌بینانه و ۳ ماده نشان‌دهندۀ تلقی بدبینانه). نمره‌گذاری سؤالات براساس طیف لیکرت از صفر تا چهار است. نتیجه به‌دست‌آمده می‌تواند بین صفر تا ۲۴ باشد. هرچه بالاتر باشد و به ۲۴ نزدیک‌تر باشد، دورنمای خوشی‌بینی شما بیشتر است. روایی و پایایی نسخۀ فارسی این پرسشنامه در مطالعات متعددی گزارش شده است (دانش، شمشیری، کاکاوند و سلیمی‌نیا، 1392؛ حسن شاهی، 1381). در پژوهش حاضر، آلفای کرونباخ 94/0 برای این پرسشنامه به دست آمد.
روش اجرا و تحلیل: شرکت‌کنندگان، پرسشنامه‌ها را پس از ارائۀ توضیح دربارۀ اهداف پژوهش و محرمانه‌بودن اطلاعات، تکمیل و در پژوهش شرکت کردند. برای انجام تحلیل‌ها از نسخۀ بیست و دوم نرم‌افزار AMOS و SPSS استفاده شد. پس از ورود داده‌ها به نرم‌افزار، برای آزمون مدل پژوهش از روش تحلیل مدل‌یابی معادلات ساختاری، با به‌کارگیری روش برآورد حداکثر درست‌نمایی (ML) استفاده شد.
نتایج
از بین شرکت‌کنندگان پژوهش، 1/62 درصد زن و 9/37 مرد بودند؛ 1/80 درصد از آنها مجرد و 9/19 درصد متأهل بودند و میانگین (انحراف معیار) سنی آنها، 69/27 (21/5) بود. همچنین، از بین این افراد 2/20 درصد در مقطع کاردانی، 5/70 درصد در مقطع کارشناسی و 3/9 درصد در مقطع کارشناسی ارشد در حال تحصیل بودند.
قبل از ورود به تحلیل نتایج اصلی، برای بررسی اثر جنسیت بر میانگین متغیرهای پژوهش، از آزمون t مستقل استفاده شد. جدول 1 نتایج این تحلیل را نشان می‌دهد.
جدول 1. مقایسۀ میانگین متغیرهای پژوهش در زنان و مردان
|
معناداری |
اندازه t |
انحراف معیار |
میانگین |
جنسیت |
متغیرهای مدل |
|
296/0 |
047/1 |
44/2 |
29/13 |
زن |
1- منبع کنترل |
|
20/2 |
99/13 |
مرد |
|||
|
466/0 |
730/0 |
34/2 |
16/14 |
زن |
2- خوشبینی |
|
41/2 |
51/14 |
مرد |
|||
|
371/0 |
897/0 |
30/5 |
27/36 |
زن |
3-امیدواری |
|
40/5 |
87/36 |
مرد |
|||
|
166/0 |
388/1 |
48/6 |
06/56 |
زن |
4-شادکامی |
|
52/6 |
53/57 |
مرد |
نتایج جدول 1 نشان می‌دهند میانگین تمامی متغیرهای مدل در زنان و مردان تفاوت معناداری با یکدیگر ندارند؛ بنابراین، می‌توان بدون در نظر گرفتن متغیر جنسیت، مدل پژوهش را با کل نمونه تحلیل کرد.
جدول 2 ماتریس همبستگی دومتغیری بین متغیرهای مدل به همراه آماره‌های توصیفی مربوط به این متغیرها را نشان می‌دهد.
جدول 2. همبستگی دومتغیری بین متغیرهای مدل به همراه آماره‌های توصیفی آنها (05/0*P<، 01/0**P<)
|
4 |
3 |
2 |
1 |
انحراف معیار |
میانگین |
متغیرهای مدل |
|
|
|
|
1 |
38/2 |
55/13 |
1-منبع کنترل |
|
|
|
1 |
583/0** |
37/2 |
29/14 |
2- خوشبینی |
|
|
1 |
597/0 ** |
759/0 ** |
34/5 |
36/50 |
3-امیدواری |
|
1 |
648/0 ** |
513/0 ** |
518/0 ** |
53/6 |
56/63 |
4-شادکامی |
جدول 2 نشان می‌دهد به جز منبع کنترل، تمام متغیرهای مدل با یکدیگر ارتباط مثبت و معناداری دارند (01/0p˂). این جدول نشان می‌دهد ضریب همبستگی منبع کنترل (بیرونی‌شدن منبع کنترل) با خوشبینی 58/0، با امیدواری 58/0 و با شادکامی 52/0 است. به عبارت دیگر، با افزایش نمرات منبع کنترل (بیرونی‌شدن منبع کنترل)، خوشبینی، امیدواری و شادکامی افزایش می‌یابد.
مدل پژوهش حاضر در بردارندۀ چهار متغیر است؛ متغیر منبع کنترل، برونزا[7]، خوشبینی و امیدواری، متغیر وابستۀ میانی یا میانجیگر و متغیر شادکامی، متغبر وابستۀ نهایی یا درونزا[8] در نظر گرفته شده‌اند. این مدل با استفاده از روش برآورد حداکثر درست‌نمایی تحلیل شد و شاخص‌های برازش استخراج شد. جدول 3 شاخص‌های برازش برای مدل مفهومی پژوهش را نشان می‌دهد.
جدول 3. شاخص‌های برازش مربوط به تحلیل مدل مفهومی
|
شاخص |
χ2 |
df |
P.value |
df/ χ2 |
GFI |
AGFI |
NFI |
TLI |
CFI |
RMSEA |
SRMR |
|
اندازه |
23/0 |
1 |
633/0 |
23/0 |
1 |
997/0 |
999/0 |
1 |
1 |
001/0 |
004/0 |
|
مقدار بحرانی |
معناداری شاخص χ2 |
کوچک‌تر از 2 |
بزرگ‌تر از 9/0 |
کوچک‌تر از 08/0 |
|||||||
نتایج جدول 3 نشان می‌دهند شاخص خی دو معنادار نیست. شاخص خی دو بر درجۀ آزادی کمتر از 2، شاخص‌های RMSEA و SRMR کمتر از 05/0 و شاخص‌های GFI، AGFI، NFI، TLI و CFI بیشتر از 95/0 است. این نتایج نشان می‌دهند تمامی شاخص‌های برازش مدل حاضر بسیار عالی‌اند (برای مرور اندازه‌های پذیرفتنی برای شاخص‌های برازش نگاه کنید به هو و بنتلر، 1999 و زونگلین، کیت-تای و مارش، 2004) و بنابراین این مدل با داده‌های تجربی حاصل از گروه نمونه برازش دارد.
شکل 2 پارامترهای برآوردشدۀ مدل پژوهش با استفاده از روش حداکثر درست‌نمایی، شامل ضرایب مسیر استانداردشده، معناداری این ضرایب و ضرایب تعیین متغیرهای وابستۀ میانی و نهایی را نشان می‌دهد.
شکل 2. پارامترهای برآورده‌شده در مدل پژوهش (05/0*P<، 01/0**P<)
نتایج ارائه‌شده در شکل 2 نشان می‌دهند تمامی ضرایب مسیر (اثرات مستقیم)، به جز ضریب مسیر خوشبینی به احساس شادکامی، در سطح آلفای 01/0 معنادارند (01/0p˂).. این نتایج بدین معناست که خوشبینی تنها به‌صورت غیرمستقیم و با تأثیر بر امیدواری به تأثیرگذاری بر احساس شادکامی قادر است.
درنهایت، برای بررسی اندازه و معناداری اثرات غیرمستقیم مدل و بررسی نحوۀ میانجیگری متغیرهای میانجیگر از روش بوت‌استراپ با 1000 مرتبه نمونه‌گیری مجدد (پریچر و هیز، 2008) استفاده شد. نتایج این تحلیل در جدول 4 ارائه شده‌اند.
جدول 4. اندازه و معناداری اثرات غیرمستقیم مدل
|
اثر غیرمستقیم |
اندازه استاندارد |
حد بالا |
حد پایین |
معناداری |
|
منبع کنترل بر احساس شادکامی ازطریق خوشبینی و امیدواری |
506/0 |
554/0 |
459/0 |
01/0p˂ |
|
منبع کنترل بر امیدواری ازطریق خوشبینی |
266/0 |
313/0 |
221/0 |
01/0p˂ |
|
خوشبینی بر احساس شادکامی ازطریق امیدواری |
346/0 |
410/0 |
294/0 |
01/0p˂ |
تفسیر نتایج بوت استراپ، با حدود بالا و حدود پایین ضرایب صورت می‌گیرد؛ بدین صورت که اگر صفر در بین حدود بالا و پایین قرار گرفت (یعنی حدود بالا مثبت و حدود پایین منفی باشد)، اثر غیرمستقیم غیرمعنادار است؛ درحالی‌که اگر حدود بالا و پایین هر دو مثبت یا منفی باشند، اثر غیرمستقیم معنادار است (پریچر و هیز، 2008). بر اساس این، نتایج جدول 4 نشان می‌دهند حد بالا و پایین تمامی اثرات غیرمستقیم مدل مثبت است و تمامی این اثرات در سطح آلفای 001/0 معنادارند (01/0p˂).
درمجموع، اگرچه اثر مستقیم خوشبینی بر شادکامی معنادار نیست، اثر غیرمستقیم آن بر شادکامی با امیدواری معنادار است. به عبارت دیگر، با حضور متغیر امیدواری در مدل، اثر مستقیم خوشبینی بر شادکامی معناداری خود را از دست می‌دهد و تمام اثرات خوشبینی بر شادکامی، تنها با امیدواری اتفاق می‌افتد.
بحث
پژوهش حاضر با هدف بررسی و آزمون مدل میانجیگر خوشبینی و امیدواری در ارتباط بین منبع کنترل و احساس شادکامی انجام شد. نتایج به‌دست‌آمده نشان دادند هر سه متغیر منبع کنترل، امیدواری و خوشبینی رابطۀ معنی‌داری با شادکامی داشتند. علاوه بر این، هر سه متغیر توانستند به شکل مستقیم یا غیرمستقیم بر شادکامی تأثیر بگذارند. بر اساس این، منبع کنترل دارای رابطۀ معنی‌داری با شادکامی بود. این یافته با ادبیات پژوهشی همسو است (فهیم و همکاران، 2012؛ خشنود و همکاران، 1394). در این پژوهش‌ها به این نکته اشاره شده است که افراد دارای منبع کنترل درونی به دلیل نحوۀ نگرش خود به تجاربشان، تمایل دارند شکست‌ها را سرکوب کنند و موفقیت‌ها را به خاطر بسپارند. آرگایل (2001) بر این باور است که افراد دارای منبع کنترل درونی، احساس می‌کنند کنترل رخدادها را در دست دارند و توجه کمتری به رویدادهای منفی نشان می‌دهند. این در حالی است که افراد دارای منبع کنترل بیرونی، گرایش دارند رویدادهای منفی زندگی را به‌صورت شکست و ناتوانی خود تعبیر کنند.
در رابطه با ناهمخوانی نتایج پژوهش حاضر با ادبیات پژوهشی، به این نکته اشاره می‌شود که عواملی چون سن و نوع تجارب افراد بر رابطۀ بین منبع کنترل و شادکامی تأثیرگذارند (کامینز و نیستیکو، 2002). این در حالی است که برخی از پژوهش‌های اخیر نیز به نتایجی مشابه با پژوهش حاضر دست یافته‌اند (پنلز و کلاکستون، 2008؛ رمضانی و قلتاش، 2018) که این مسئله، ضرورت توجه به نقش سن، جنسیت و تجربه‌های افراد را در پژوهش آتی خاطرنشان می‌کند.
بررسی مدل پژوهش نیز نشان‌دهندۀ برازش مطلوب مدل بود. دیگر یافتۀ مهم پژوهش حاضر، تأثیرگذاری خوشبینی بر امیدواری بود که با نتایج ماتیو و همکاران (2014)، یوسف و لوتانز (2007) همخوانی دارد. این در حالی است که برخی پژوهشگران معتقدند خوشبینی و امیدواری دو روی یک سکه‌اند؛ اما برایانت و سونگروس (2004) بر این باورند که امیدواری به دستیابی شخص به اهداف مشخص اشاره دارد؛ درحالی‌که خوشبینی مفهومی کلی‌تر است و به انتظار فرد نسبت به کیفیت وقایع آینده مربوط می‌شود؛ بنابراین خوشبینی به‌عنوان مفهوم زیربنایی‌تر، بر امیدواری تأثیرگذار است.
همچنین، امیدواری توانست بر شادکامی تأثیرگذار باشد که این یافته با پژوهش‌های پیشین همسو است (ماتیو و همکاران، 2014؛ یوسف و لوتانز، 2007). در تبیین این یافته به این نکته اشاره می‌شود که امیدواری به‌واسطۀ کمک به فرد برای داشتن هدف در زندگی، باور به تحقق این هدف و تلاش برای رسیدن به آن، موجب شادکامی می‌شود. به عبارت دیگر، درنهایت امیدواری باعث می‌شود فرد دستاوردهای مثبت بیشتری داشته باشد و درنتیجۀ برآورده‌شدن انتظاراتش، شادکامی بیشتری را تجربه کند. اسنایدر (2002) در نظریۀ امید معتقد است داشتن هدف در زندگی، تجربه‌های مثبت هیجانی را به دنبال دارد و به این شکل می‌تواند نشانه‌های افسردگی ازقبیل کمبود انرژی و خلق افسرده را از بین ببرد. همچنین افراد امیدوار ضمن استفاده از حمایت اجتماعی و استفاده از کمک دیگران (مارکوس و همکاران، 2011)، از توانمندی‌های رفتاری بیشتری برخوردارند و بهتر می‌توانند موانع را از میان بردارند و هیجان‌های منفی کمتری را تجربه کنند (فاران و همکاران، 1995).
درنهایت، نتایج آزمون مدل نشان دادند خوشبینی اثر مستقیم معناداری بر شادکامی ندارد و تنها به‌صورت غیرمستقیم و با تأثیر بر امیدواری به تأثیرگذاری بر احساس شادکامی قادر است. این نتایج نشان می‌دهند خوشبینی تنها زمانی که به امیدواری در فرد منجر شود، شادکامی او را افزایش می‌دهد. این نتیجه با یافته‌های چانگ و همکاران (2013) همسو است که در پژوهش خود مشاهده کردند امیدواری توانست نقش بیشتری نسبت به خوشبینی در تبیین نشانگان افسردگی داشته باشد. با توجه به نتایج پژوهش حاضر، اگرچه داشتن چشم‌انداز مثبت در زندگی می‌تواند احتمال تجربۀ نشانگان افسردگی را کاهش دهد، به نظر می‌رسد این حس خوشبینی در صورتی به افزایش شادکامی منجر می‌شود که فرد احساس کند توانایی دستیابی به زندگی مطلوب را دارد. امیدواربودن به کسب دستاوردهای مطلوب، نقش بسیار مهمی در تسکین نشانگان افسردگی و افزایش شادکامی دارد؛ با این حال نمی‌توان این امر را مطلق دانست و توجه به تفاوت‌های فرهنگی، سن و تجربه‌های افراد ضروری است؛ برای مثال، در پژوهش وانگ و لیم (2009) خوشبینی توانست نقش پررنگ‌تری در معادلۀ رگرسیون داشته باشد. این امر را می‌توان به شباهت این دو متغیر نیز نسبت داد؛ بنابراین، انجام پژوهش‌های بیشتر برای بررسی این ناهمخوانی ضروری است.
درمجموع، نتایج پژوهش حاضر نشان دادند مدل بررسی‌شده از حمایت تجربی برخوردار است و هر سه متغیر توانستند بر شادکامی تأثیرگذار باشند. مطالعۀ حاضر با محدودیت‌هایی نیز همراه بود؛ ازجمله خودگزارشی‌بودن پرسشنامه‌ها و نمونه‌گیری دردسترس. یافته‌های پژوهش حاضر ضرورت توجه به متغیرهای پژوهش را به‌منزلۀ عوامل تأثیرگذار بر شادکامی خاطرنشان می‌کند. برنامه‌های آموزشی و مداخلات درمانی متمرکز بر خوشبینی و منبع کنترل، در کنار استفاده از مداخلاتی همچون امیددرمانی نیز به افزایش شادکامی منجر می‌شود. بنابراین، نتایج پژوهش حاضر می‌تواند در تدوین برنامه‌های معطوف به ارتقای شادکامی افراد به کار گرفته شوند.
)
